Διαταραχές ύπνου στην παιδική ηλικία (μέρος 1)

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μία μερίδα πληθυσμού κατά την προσχολική και σχολική ηλικία στον νυχτερινό ύπνο, ανάλογα με τη συχνότητα, την έντασή τους, αλλά και τη δυσλειτουργία που προκαλούν, κατατάσσονται στο σύνολο των κλινικών οντοτήτων που ονομάζονται διαταραχές ύπνου.

Οι διαταραχές ύπνου διαχωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες, τις δυσυπνίες και τις παραϋπνίες. Κατά την προσχολική ηλικία (αρχές 3ου έτους έως τέλη 5ου έτους), οι δυσυπνίες που κάνουν την εμφάνισή τους είναι οι αϋπνίες, ενώ στις παραϋπνίες εντάσσονται οι νυχτερινοί τρόμοι, η υπνοβασία και οι εφιάλτες. Μεταβαίνοντας στη σχολική ηλικία (αρχές 6ου έτους έως τέλους 11ου έτους), συνεχίζονται οι αϋπνίες από την προηγούμενη ηλιακή φάση και προστίθενται η ναρκοληψία και το σύνδρομο υπνικής άπνοιας ή άπνοιας ύπνου (δυσυπνίες). Σε αυτήν την ηλικιακή περίοδο συναντάμε, επίσης, τη νυχτερινή ενούρηση και τον τριγμό των δοντιών (παραϋπνίες).

Οι δυσκολίες και τα προβλήματα ύπνου στα παιδιά, συνήθως αμελούνται είτε από το ίδιο το παιδί είτε από τους γονείς, καθώς δε δίνεται η απαραίτητη προσοχή ή δε ζητείται κάποιου είδους βοήθεια. Συχνά, θεωρούνται μεταβατικές με την έννοια ότι χρονικά κάποια στιγμή θα ατονήσουν έως ότου να αφανιστούν. Στην εμφάνισή τους ενδέχεται να συμβάλλουν περιβαλλοντικοί παράγοντες (πρόσωπα, συνθήκες και καταστάσεις που απαρτίζουν το περιβάλλον του παιδιού κατά την ανατροφή του), συναισθηματικές δυσκολίες καθώς και η ηλικιακή/αναπτυξιακή περίοδος στην οποία βρίσκεται το παιδί.

ΔΥΣΥΠΝΙΕΣ

Αϋπνίες

Οι αϋπνίες συχνά συνιστούν συνέχεια της βρεφικής ηλικίας όπου παρουσιάζεται η δυσκολία του βρέφους να κοιμηθεί. Ωστόσο, στην προσχολική ηλικία (και λίγο πιο νωρίς - από το 2ο έτος), η αϋπνία αποκτά διαφορετικό νόημα καθώς συνδέεται με το άγχος αποχωρισμού που βιώνει το παιδί, από τον κύριο τροφό-κηδεμόνα του (συνήθως τη μητέρα). Το παιδί δυσκολεύεται συναισθηματικά να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι "δεν είναι πλέον ένα με τη μητέρα του", ότι δηλαδή μητέρα-παιδί δεν είναι μία ενιαία οντότητα, και συνεπώς βιώνει έντονο άγχος όταν την αποχωρίζεται. Όταν, λοιπόν, το παιδί καλείται να αποχωριστεί τη μητέρα του για να πάει να κοιμηθεί στο δικό του κρεββάτι, στο δικό του δωμάτιο, κατακλύζεται από αισθήματα άγχους και ανησυχίες που δυσχεραίνουν την πορεία και την ποιότητα του ύπνου του.

Συνήθως, τα παιδιά που έχουν αϋπνίες δυσκολεύονται να πάνε για ύπνο, η έλευση του ύπνου τους έρχεται με καθυστέρηση (~ 30' αφού έχουν ξαπλώσει), ξυπνούν αρκετές φορές στη διάρκεια της νύχτας, ξυπνούν πολύ νωρίς το πρωί και αισθάνονται κόπωση στη διάρκεια της ημέρας λόγω της κακής ποιότητας ύπνου.

Αϋπνίες σε αρκετές περιπτώσεις συναντώνται όταν οι συνθήκες του περιβάλλοντες δεν ευνοούν έναν υγιή και ξεκούραστο ύπνο (π.χ. πολύ χαμηλή ή πολύ υψηλή θερμοκρασία στο δωμάτιο, θόρυβοι, μυρωδιές, κακή ποιότητα αέρα λόγω υγρασίας, μούχλας, κλπ., κατανάλωση μεγάλου γεύματος ή γεύματος με πολλά σάκχαρα λίγο πριν τον ύπνο, κ.ο.κ.).

Σύνδρομο Υπνικής άπνοιας

Ως υπνική άπνοια ή άπνοια ύπνου ορίζεται η διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η αναπνοή διακόπτεται για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, το οποίο υπερβαίνει τα 10'' (μ.ο. 30 -40'' έως 3'). Ο αερισμός δεν είναι επαρκής, ενώ παράλληλα δεν πραγματοποιείται επαρκής οξυγόνωση στη διάρκεια του ύπνου. Συνεπώς, η ποιότητα του ύπνου επιβαρύνεται με αποτέλεσμα να δημιουργείται έντονο αίσθημα κόπωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας, η οποία με τη σειρά της αποτρέπει το παιδί από το να είναι δραστήριο, κοινωνικό ή/και συγκεντρωμένο στις σχολικές απαιτήσεις.

Η υπνική άπνοια διαχωρίζεται σε τρεις μορφές: την κεντρική, την λόγω εμποδίου και την μεικτή.

Η κεντρική άπνοια ύπνου αφορά στην ανωριμότητα των αναπνευστικών εγκεφαλικών νευρώνων, ενώ η λόγω εμποδίου άπνοια είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, όπως διογκωμένων αμυγδαλών ή αδενοειδών εκβλαστήσεων, υποθυρεοειδισμού, παχυσαρκίας και ανατομικών δυσχερειών στη γνάθο ή στο ρυνοφάρυγγα. Η μεικτή άπνοια εμφανίζει συνδυαστικούς αιτιολογικούς παράγοντες από τους δύο παραπάνω τύπους.

[τέλος πρώτου μέρους]

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association, (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th Edition, (DSM -IV), Washington, D.C.: American Psychiatric Association.

American Sleep Disorder Association, (1990). The International Classification of Sleep Disorders: Diagnostic and Coding Manual, 2nd ed., Lawrence, KS: Allen Press.

Brooks, L. J., (1998). Sleep-disordered breathing in children, Respir-Care, 43(5), 394-400.

Simeon, J., (1988). Ο ύπνος των παιδιών. Στο Τσιάντης Ι. (επ.εκδ.), Διαταραχές και θεραπεία Βασική Παιδοψυχιατρική (σ. 3- 37). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.