Διαταραχές ύπνου στην παιδική ηλικία (μέρος 2)

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μία μερίδα πληθυσμού κατά την προσχολική και σχολική ηλικία στον νυχτερινό ύπνο, ανάλογα με τη συχνότητα, την έντασή τους, αλλά και τη δυσλειτουργία που προκαλούν, κατατάσσονται στο σύνολο των κλινικών οντοτήτων που ονομάζονται διαταραχές ύπνου.

Στο προηγούμενο άρθρο με τίτλο "Διαταραχές ύπνου στην παιδική ηλικία (μέρος 1)" , παρουσιάστηκε μία από τις δύο ευρύτερες κατηγορίες στις οποίες διακρύνονται οι διαταραχές ύπνου, οι δυσυπνίες (αϋπνία, ναρκοληψία, σύνδρομο υπνικής άπνοιας). Σε αυτό το άρθρο που αποτελεί το 2ο μέρος, θα αναλυθούν οι υποπεριπτώσεις των παραϋπνιών, της δεύτερης ευρύτερης κατηγορίας αναφορικά με τις διαταραχές ύπνου σε παιδιά (εφιάλτες, υπνοβασία, νυχτερινοί τρόμοι, τριγμός δοντιών, νυχτερινή ενούρηση).

ΠΑΡΑΫΠΝΙΕΣ

Εφιάλτες

Οι εφιάλτες κάνουν την εμφάνισή τους κυρίως πολύ αργά τη νύχτα ή πολύ νωρίς το πρωί, κατά τη διάρκεια του REM (Rapid Eye Movement) ύπνου. Πρόκειται για "άσχημα", "κακά" όνειρα, τα οποία εκδηλώνουν το άγχος ή τραυματικές εμπειρίες που βιώνει και έχει βιώσει το παιδί. Όταν ξυπνάει, είναι εξαιρετικά φοβισμένο, μπορεί να φωνάξει, να κλάψει και να ζητήσει την άμεση θαλπωρή των γονιών του. Είναι, ωστόσο, σε άμεση επαφή με τον εφιάλτη που είδε/βίωσε, μπορεί να τον θυμηθεί και να τον διηγηθεί, καθώς είναι τελείως ξύπνιο και προσανατολισμένο στο χώρο (γνωρίζει πού βρίσκεται, με ποιους βρίσκεται, κ.ο.κ.).

Υπνοβασία

Επεισόδια υπνοβασίας παρατηρούνται περίπου 1 - 2 ώρες μετά την έλευση του ύπνου. Σε μία ανάλογη περίπτωση το παιδί από κλινήρες, ξαπλωμένο δηλαδή στο κρεββάτι του, σηκώνεται και ανακάθεται ή περπατάει όρθιο χωρίς προσανατολισμό και κατεύθυνση για διάστημα μερικών λεπτών (από ~ 5' έως 30'). Επειδή ακριβώς δεν έχει έλεγχο των κινήσεων ή και της κατεύθυνσής του, υπάρχει κίνδυνος να χτυπήσει σε έπιπλα που υπάρχουν στο δωμάτιο, να τραυματιστεί, κ.ο.κ. Σε αρκετές περιπτώσεις, το παιδί μπορεί να παραμιλά, να κάνει σπασμωδικές κινήσεις ή να παθαίνει κράμπες. Την επόμενη μέρα, δεν θυμάται τίποτα από το χθεσινοβραδινό περιστατικό υπνοβασίας, καθώς υπάρχει αμνησία του επεισοδίου.

Νυχτερινοί τρόμοι

Οι νυχτερινοί τρόμοι συναντώνται περίπου 1 - 2 ώρες μετά την έλευση του ύπνου. Το χαρακτηριστικό στοιχείο σε αυτήν την παραϋπνία είναι ότι το παιδί δεν είναι ξύπνιο, αλλά παραμένει κοιμισμένο ενώ ανασηκώνεται στο κρεββάτι του από κληνήρη σε καθιστή θέση. Το παιδί βρίσκεται σε απόλυτο τρόμο, φωνάζει, αναπνέει πολύ γρήγορα, έχει ταχυκαρδία, ιδρώνει και γενικά, εκφράζει σωματικά συμπτώματα που απαντώνται στις κρίσεις πανικού. Κοιτάζει, αλλά δεν βλέπει πραγματικά. Στη διάρκεια του επεισοδίου, αν προσπαθήσουμε να το ξυπνήσουμε, αυτό γίνεται με δυσκολία, το παιδί βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση, δεν γνωρίζει πού βρίσκεται, δεν μπορεί να προσανατολιστεί. Όπως και στην υπνοβασία, την επόμενη μέρα, υπάρχει πλήρης αμνησία του επεισοδίου.

Τριγμός δοντιών

Στην παρούσα παραϋπνία περιλαμβάνονται το σφίξιμο και το τρίξιμο των δοντιών και γενικότερο oι στερεοτυπικές κινήσεις της γνάθου που οδηγούν σε αυτές τις ενδείξεις. Πέρα από την εμφάνισή της κατά την βρεφική ηλικία λόγω της οδοντοφυίας, ο τριγμός των δοντιών συναντάται σε παιδιά σχολικής ηλικίας (~ 6 ετών έως 11 ετών). Άγχος, στρες, νευρικότητα, ψυχολογική ένταση είναι μερικοί από τους παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνιση αυτής της παραϋπνίας. Συχνά, γίνεται αντιληπτό από άλλα μέλη της οικογένειας κατά τη διάρκεια της νύχτας από τον ήχο των δοντιών που χτυπούν μεταξύ τους, ενώ το ίδιο το παιδί το αντιλαμβάνεται το πρωί όπου ξυπνάει νιώθοντας εξαιρετικά σφιγμένη τη γνάθο του. Επιπλέον, ο τριγμός των δοντιών ενδέχεται να δημιουργήσει ρωγμές και μικρά σπασίματα στα δόντια λόγω της πίεσης και του μεταξύ τους χτυπήματος.

Νυχτερινή ενούρηση

Η νυχτερινή ενούρηση προσδιορίζεται από την αδυναμία ελέγχου της ουροδόχου κύστεως λόγω οργανικών αιτίων ή την απώλεια ούρων χωρίς τη θέληση του παιδιού, χωρίς να υπάρχει σαφής οργανική αιτιολογία. Το νοητικό δυναμικό του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο, όπως επίσης η κληρονομικότητα (οικογενειακό ιστορικό με νυχτερινή ενούρηση), αλλά και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι συνθήκες διαβίωσης, η σχέση με τους γονείς-κηδεμόνες, η σωματική και συναισθηματική κακοποίηση, κ.ο.κ. που ενδέχεται να δημιουργήσουν συναισθηματική ένταση. Άτομα με νυχτερινή ενούρηση στο ιστορικό τους, εμφανίζουν υπερδιπλάσιες ψυχικές διαταραχές σε σχέση με άτομα που δεν έχουν παρουσιάσει αυτήν την παραϋπνία κατά την σχολική τους ηλικία.

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association, (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th Edition, (DSM -IV), Washington, D.C.: American Psychiatric Association.

American Sleep Disorder Association, (1990). The International Classification of Sleep Disorders: Diagnostic and Coding Manual, 2nd ed., Lawrence, KS: Allen Press.

Brooks, L. J., (1998). Sleep-disordered breathing in children, Respir-Care, 43(5), 394-400.

Simeon, J., (1988). Ο ύπνος των παιδιών. Στο Τσιάντης Ι. (επ.εκδ.), Διαταραχές και θεραπεία Βασική Παιδοψυχιατρική (σ. 3- 37). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.

Kales A., Soldatos C.R., & Kales J.D., (1987). Sleep disorders: Insomnia, sleepwalking, night terrors, nightmares and enuresis. Ann. Int. Med, 106, 582 - 592.

[Photograph taken from: https://www.maryvilledentists.com/sleep-disorders/know-sleep-disorders-children]